Ανάθεμα κατά του Βενιζέλου

Στις 16 Αυγούστου 1916 έγινε συλλαλητήριο των οπαδών του Βενιζέλου στην Αθήνα. Ο Βενιζέλος ανακοίνωσε στο λαό την πλήρη διαφωνία του με τους χειρισμούς του Στέμματος για τη στάση της Ελλάδας προς τους εμπολέμους του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Τέθηκε επικεφαλής επανάστασης (Κίνημα Εθνικής Άμυνας) με έδρα τη Θεσσαλονίκη, όπου πήγε και σχημάτισε επαναστατική «Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας» μαζί με τους ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή. Ο Βενιζέλος διακήρυξε: «δεν στρεφόμαστε εναντίον του Βασιλιά, αλλά εναντίον των Βουλγάρων». Η διαφωνία του νόμιμου πρωθυπουργού Βενιζέλου με το γερμανόφιλο βασιλιά Κωνσταντίνο, η παραίτησή του Βενιζέλου και ο σχηματισμός στη Θεσσαλονίκη Προσωρινής Κυβέρνησης (26 Σεπτεμβρίου/9 Οκτωβρίου 1916), που τάχθηκε με το πλευρό των Συμμάχων και κήρυξε έκπτωτο τον Κωνσταντίνο, προκάλεσε εθνικό διχασμό.

H επέμβαση των γαλλικών δυνάμεων το Νοέμβριο του 1916  και ο βομβαρδισμός περιοχών της Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα, εξαγρίωσε τους αντιβενιζελικούς, που κατηγόρησαν τους αντιπάλους τους ως προδότες. «Ο φονεύων βενιζελικόν δεν φονεύει άνθρωπον», διακήρυτταν. Κύμα τρομοκρατίας κατά των βενιζελικών ξέσπασε στην Αθήνα, τα περίφημα Νοεμβριανά (1). Στον Εθνικό Διχασμό συμμετείχε και η Εκκλησία της Ελλάδος. Οι μητροπολίτες της λεγόμενης Παλαιάς Ελλάδας υπό τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Θεόκλητο (οι περιοχές που είχαν ελευθερωθεί πριν από το 1912), συντάχθηκαν με τον Κωνσταντίνο, ενώ οι μητροπολίτες των «Νέων Χωρών» με τον Βενιζέλο.

Στην Αθήνα διοργανώθηκε ογκώδης αντιβενιζελική πορεία στις 12 Δεκεμβρίου 1916. Με επικεφαλής την Ιερά Σύνοδο, οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν στο Πεδίο του Άρεως για να αναθεματίσουν τον «σατανά» της πολιτικής ζωής του τόπου, Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι πέτρες του Αναθέματος ρίχτηκαν στο Πεδίον του Άρεως, στο σημείο όπου αργότερα, το 1952, στήθηκε το Μνημείο των Πεσόντων Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στην είδοδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Εκεί κάθε διαδηλωτής πέταξε μία πέτρα επαναλαμβάνοντας την κατάρα του αρχιεπισκόπου Αθηνών Θεόκλητου κατά του Βενιζέλου: «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδαν, ανάθεμα έστω». Οι ιστορικές πέτρες με τις οποίες αναθεματίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1916 χρησιμοποιήθηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1930 για την κατασκευή των βασιλικών σταύλων στο Γουδί.

Το ανάθεμα Βενιζέλου (Αθήνα, Μάιος 1917). Από την θεματολογική συλλογή: Η Στρατιά της Ανατολής υπό τας διαταγάς του στρατηγού Σαράϊγ. (3 Οκτωβρίου 1915-21 Δεκεμβρίου 1917)

 Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Σκριπ για το Ανάθεμα του Βενιζέλου

 Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Εμπρός για το Ανάθεμα του Βενιζέλου

(1)

Με τον όρο Νοεμβριανά περιγράφονται τα επεισόδια που έγιναν στην Αθήνα μεταξύ οπαδών του βασιλιά, δυνάμεων της Αντάντ και βενιζελικών. Την 1η Δεκεμβρίου (18 Νοεμβρίου σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο) του 1916 ο αντιναύαρχος ντε Φουρνέ αποβιβάστηκε στην Αθήνα επικεφαλής μικρού γαλλο-βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Οι δυνάμεις της Αντάντ μετά από μία ημέρα οδομαχιών επιβιβάστηκαν κατόπιν ανακωχής στα πλοία τους. Επί τρεις ημέρες όμως στην Αθήνα έγιναν άγριες διώξεις εναντίον των βενιζελικών.

Ένας δημοσιογράφος περιγράφει μία σκηνή από τους δρόμους της Αθήνας κατά τα Νοεμβριανά (Πηγή: Χρ. Χουρμούζιος Τα κατά την 18ην και 19ην Νοεμβρίου 1916 και επέκεινα, τυπ. Εσπερίας, Λονδίνο 1919, σ. 102):

Κάτι μεταξύ κυνηγών και Μπόερς πολεμιστών ωμοίαζον οι εθελονταί οίτινες μη δυνηθέντες ή προλαβόντες να φορέσουν στολήν, εγύριζαν περίπολοι με ρεπούμπλικαν, μάνλιχερ, ξιφολόγχην και φυσεκλίκια. Πολλοί από αυτούς περιφερόμενοι με μόνιππα κατεσκόπευον τα υπερώα, ιδίως των υπόπτων ξενοδοχείων και μπαμ! Έστελλον τας σφαίρας εις τους ελλοχεύοντας προδότας. Κάποιος είπεν εις μίαν τοιαύτην περίπολον: «Για πουλιά πάτε, πατριώτες; -Τι πουλιά μωρέ! Για αρκούδες … βουλγάρικες»!

Περιγραφή των διώξεων εναντίον των βενιζελικών κατά τα Νοεμβριανά (Πηγή: Χρ. Χουρμούζιος Τα κατά την 18ην και 19ην Νοεμβρίου 1916 και επέκεινα, τυπ. Εσπερίας, Λονδίνο 1919)

Τα καταστήματα εκλείσθησαν, αι οδοί ηρημώθησαν, η συγκοινωνία ενεκρώθη. Ο Βενιζελικός κόσμος ευρίσκετο υπό το κράτος εύλογου τρόμου … δεν ήργησαν να σημειωθούν και αιματηρά επεισόδια … Η νυξ της αιματηράς ημέρας διήλθε ζοφερά και βαρεία και πλήρης αγωνίας δι΄ολόκληρον τον φιλήσυχον πληθυσμόν της πόλεως. Ήδη από των πρώτων εσπερινών ωρών πάσα κυκλοφορία ανά τας οδούς είχε διακοπεί. Η κίνησις των τραμ ανεκόπη επίσης, διαταγή δε της Κυβερνήσεως δεν ανήφθησαν και οι δημοτικοί φανοί. (σ. 94)

Μεθ΄ εκάστην έκρηξιν πυροβολισμών των επιστράτων περίπολοι σπεύδουσαι αποκλείουν την καθ΄ ης η απόπειρα οικίαν ή κατάστημα και συλλαμβάνουν μεθ΄ ύβρεων και δεινών προπηλακισμών και κακοποιήσεων τους εντρόμους Βενιζελικούς ενοίκους, οίτινες δέσμιοι ή συρόμενοι εν μέσω λογχών οδηγούνται εις το Φρουραρχείον υπό το στίγμα ομοιομόρφου άπαντες κατηγορίας, συνωμοσίας κατά του καθεστώτος και εσχάτης προδοσίας … Και είνε χαρακτηριστικόν το επεισόδιον το οποίον αφηγείται η Εσπερινή περί ενός εκ των συλληφθέντων τούτων, όστις απαγόμενος υπό της περιπόλου και εκσυριττόμενος υπό του πλήθους διεμαρτύρετο προς το πλήθος, του οποίου εζήτει να κινήσει την συμπάθειαν, ότι "αυτός δεν ήτο Βενιζελικός, αλλά μόνο κλέπτης"! ( σ. 99)

Παντού όπου εισήρχοντο οι άτακτοι και οι άλλοι οπλοφόροι της Κυβερνήσεως, η εισβολή των χρησιμοποιείται προς διαρπαγήν και λαφυραγωγίαν. Οι συλλαμβανόμενοι θεωρούνται ως προγεγραμμένοι, των οποίων η ζωή εξαρτάται πράγματι μόνον εκ της καλής θελήσεως των αιχμαλωτιστών των. Η περιουσία των θεωρείται ως περιουσία καταδίκων επιθανατίων, την οποίαν δύνανται να διαθέσουν κατά βούλησιν οι "τίμιοι" άνθρωποι, οι αναλαβόντες το καθήκον να μολύνουν τα όπλα των εις το αίμα των "προδοτών". (σ. 115)

Επιστροφή στα μνημεία/κτίσματα    -----------   Επιστροφή στην ιστορία του Πεδίου Άρεως