Απόψεις του Κώστα Η. Μπίρη για τη δημιουργία δημόσιων κήπων



Ο Κώστας Η. Μπίρης, ένας τους πρώτους αποφοίτους της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ το 1921, διορίστηκε το 1925 Τμηματάρχης Σχεδίου Πόλεως στο Δήμο Αθηναίων. Αργότερα έγινε Διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, θέση που διατήρησε έως το 1965. Υπήρξε από τους σημαντικότερους ερευνητές της ιστορίας της πόλης των Αθηνών και της πολεοδομικής εξέλιξής της. Συνέγραψε 20 περίπου μελέτες και βιβλία και πάνω από 800 άρθρα, τα οποία ο ίδιος χώριζε σε Αθηναϊκά και Ιστορικά-Ηθογραφικά. Το έργο του Αι Αθήναι, Από τον 19ον εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 1966, αποτελεί την πρώτη ουσιαστική έρευνα της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας.
Παρατίθενται ακολούθως δύο αποσπάσματα από αυτό το έργο, τα οποία αναφέρονται στη δημιουργία δημόσιων κήπων και ειδικά στη διαμόρφωση του Πεδίου του Άρεως σε κοινόχρηστο άλσος της Αθήνας.      

Προς δημιουργίαν δημοσίων κήπων
Αι προσπάθειαι του Δήμου εις τον τομέα της πολεοδομίας ως προς την δημιουργίαν κοινοχρήστων χώρων, ήσαν  - και είναι – κατ’ ανάγκην περιωρισμέναι εις ό,τι ήτο δυνατόν να πραγματοποιηθεί διά του θεσμού της αυτοαποζημιώσεως των ιδοκτητών διά δεκάμετρον προ του οικοπέδου των λωρίδα, και εις ό,τι η ανεπάρκεια των οικονομιών του μέσων επέτρεπεν. Ούτως, η δημιουργία πρασίνου εις ευρείαν κλίμακα απέκειτο εις το ενδιαφέρον του Κράτους διά την πρωτεύουσάν του. Αληθές είναι ότι ήτο δυνατόν να θεραπευθή η ανάγκη αύτη με μεγάλας εκτάσεις κτημάτων, τας οποίας το Δημόσιον είχεν εις την κυριότητά του. Η ανέγερσις όμως προσφυγικών συνοικισμών μετά το 1922 και η τακτική της παραχωρήσεως οικοπέδων εις διαφόρους οικοδομικούς συνεταιρισμούς, διά της διαθέσεως εις αυτούς δημοσίων κτημάτων, ακόμη δε και απαλλοτριώσεων, τόσον εξήντλησε το απόθεμα τοιούτων εκτάσεων, ώστς επανειλημμένως προεβλήθη εκ μέρους συνεταιρισμών η αξίωσις οικοπεδοποιήσεως των χώρων του Πεδίου του Άρεως και των Στρατώνων Πεζικού και Πυροβολικού, παρά την λεωφόρον Βασ. Σοφίας. Εις πάσαν δε περίπτωσιν, καθ’ ην συνεζητείτο ανέγερσις κτιρίου δημοσίας ωφελείας, επροτείνετο να διατεθή προς τον σκοπόν τούτον ο χώρος του Πεδίου του Άρεως, ο οποίος δεν κατείχετο όσον οι άλλοι δύο από στρατιωτικάς υπηρεσίας. Είχε τοσάκις προταθή ή η φύτευσίς του εις δημόσιον κήπον και τόσον είχεν επικρατήσει εις την κοινήν γνώμην η απαίτησις αύτη, ώστε η γενική κατακραυγή απέτρεπε πάντοτε τον κίνδυνον της εξαφανίσεώς του.

Το Πεδίον του Άρεως
Το 1934, επί υπουργίας Πέτρου Ράλλη, συνεστήθη εις το υπουργείον Συγκοινωνίας η Ανωτάτη Πολεοδομική Επιτροπή, ως σύμβουλος της Κυβερνήσεως εις την προστασίαν της δημοσίας αισθητικής των Αθηνών. Μετείχον εις αυτήν οι Πέτρος Καλλιγάς, Αναστ. Μεταξάς, Εμμ. Κριεζής, Αριστοτέλης Ζάχος, Κωστής Παρθένης, Ζαχ. Παπαντωνίου, ο διευθυντὴς Σχεδίων πόλεων Ανάργ. Δημητρακόπουλος καὶ άλλοι. Πράγματι, η επιτροπὴ εκείνη απεδείχθη ανταξία της αποστολής της, εις αυτήν δε οφείλεται ο επιβληθείς τότε υποβιβασμός του επιτρεπομένου ύψους οικοδομήσεως κατά την ανατολικής πλευράν της παλαιάς πόλεως μέχρι της λεωφόρου Αμαλίας, διά την προάσπισιν της θέας και της αισθητικής της Ακροπόλεως καί, συνάμα, του τοπίου του Ολυμπιείου και Ζαππείου. Πρωτίστως όμως, συνετέλεσεν η Επιτροπή εις την απόφασιν του Πέτρου Ράλλη διά την δημιουργίαν του Άλσους του Πεδίου του Άρεως και την εξασφάλισιν της πραγματοποιήσεώς της διά του νόμου 6171 του 1934, «περὶ συμβολής του Δημοσίου εις την διαμόρφωσιν του Πεδίου του Άρεως εις κοινόχρηστον άλσος των Αθηνών», διά του οποίου και διεφυλάχθη η κυριότης του άλσους υπέρ του Δήμου Αθηναίων. Οφείλεται δε τελικώς η εκτέλεσις του έργου εις τον ένθερμον ζήλον του τότε προσωπάρχου του υπουργείου και προέδρου του Ταμείου μονίμων οδοστρωμάτων Τζων Οικονόμου. 

ΠΗΓΗ: Μπίρης, Κ., ό.π., Αθήνα 2005, Μέλισσα, σ. 320-321