Μνημείο πεσόντων του Ιερού Λόχου (1942 - 1945)

Ο Ιερός Λόχος ήταν ελληνική στρατιωτική μονάδα που συγκροτήθηκε το 1942  στη Μέση Ανατολή με διοικητή το Χριστόδουλο Τσιγάντε. Η μονάδα αυτή απετέλεσε τον πρόδρομο των σύγχρονων ελληνικών ειδικών δυνάμεων. Τον Ιερό Λόχο συγκροτούσαν Έλληνες αξιωματικοί, αλλά και μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Η μονάδα συμμετείχε σε καταδρομικές και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε συνεργασία με τις συμμαχικές δυνάμεις (άγγλους, γάλλους, νεοζηλανδούς) με σημαντικά αποτελέσματα στη Β. Αφρική και στο Αιγαίο. 

Μετά από την απελευθέρωση των ηπειρωτικών περιοχών της Ελλάδας (τον Οκτώβριο του 1944), ο Ιερός Λόχος συνέχισε την δράση του εναντίον των υπολοίπων γερμανικών δυνάμεων στα νησιά του Αιγαίου μέχρι το τέλος του πολέμου, τον Μάιο του 1945. Ο Ιερός Λόχος αποσυγκροτήθηκε με επίσημη τελετή στην Αθήνα στις 7 Αυγούστου του 1945. Σε αυτήν την τελετή η σημαία του Ιερού Λόχου, η οποία σήμερα εκτίθεται στο Πολεμικό Μουσείο στην Αθήνα, παρασημοφορήθηκε με το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο της Ελλάδος, το χρυσό σταυρό της ανδρείας και τον Ελληνικό πολεμικό σταυρό Α' Τάξεως.

Το μνημείο του Ιερού Λόχου αναγέρθηκε το 1981, σε σχέδιο των Ιερολοχιτών Ι.Κ. Μανέτα και Ν.Ι. Βαλάκα, με δαπάνη του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, υπουργούντος του Ευάγγελου Αβέρωφ. Στην κατασκευή του μνημείου συνέπραξαν και οι γλύπτες Πέτρος Μωραΐτης και Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, οι οποίοι δημιούργησαν τα ορειχάλκινα ανάγλυφα. Το μνημείο αποτελείται από μαρμάρινη στήλη πλαισιωμένη από παραστάδες. Στην πρόσοψη και την πίσω πλευρά της στήλης βρίσκονται επιγραφές και ορειχάλκινες ανάγλυφες διακοσμήσεις. Εδράζεται σε βαθμιδωτό βάθρο. Στην πρόσοψη, στο πάνω μέρος της στήλης υπάρχει ανάγλυφο το ορειχάλκινο έμβλημα του Ιερού Λόχου (ένα αλεξίπτωτο και δύο φτερά) και από κάτω αναγράφεται: «ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ 1942 – 1945».

Λίγο πιο κάτω από το έμβλημα του Ιερού Λόχου σε ένθετη μαρμάρινη πλάκα αναγράφονται οι βαθμοί, τα ονοματεπώνυμα και οι ημερομηνίες θανάτου των πεσόντων. 

Σε δεύτερη ένθετη μαρμάρινη πλάκα αναγράφονται τα ακόλουθα: «ΨΑΛΜΟΥΣ ΓΙΑ ΣΑΣ ΠΟΙΟΣ ΝΙΩΘΕΙ ΤΕΤΟΙΑ ΔΥΝΑΜΗ; ΤΕΤΟΙΑ ΦΤΕΡΑ ΠΟΙΟΣ ΚΕΡΙΝΑ ΦΟΡΕΙ ΤΟΥ ΙΚΑΡΟΥ; ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΘΑ ΠΕΙ ΤΑ ΚΛΕΑ ΣΑΣ ΛΥΡΑ ΑΙΣΧΥΛΙΑ; ΤΑ ΤΡΟΠΑΙΑ ΠΟΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΦΟΡΜΙΓΓΑ ΠΙΝΔΑΡΟΥ; Γ. ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ».

Στο κάτω μέρος της στήλης: «ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΤΣΙΓΑΝΤΕΣ 1896-1970».

Στην πίσω όψη και κάτω από τα ανάγλυφα και χάλκινα μετάλλια αναγράφονται οι επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου.

Ο Χριστόδουλος Τσιγάντες (1897 – 1970) γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Ρουμανία. Αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και το 1913  πολιτογραφήθηκε στη γενέτειρα του πατέρα του, το χωριό Σβορωνάτα της Κεφαλλονιάς, για να δώσει εξετάσεις στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Από τη Σχολή αποχώρησε μαζί με 15 περίπου συμμαθητές του το 1916 σε ηλικία 19 ετών έχοντας λάβει το βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πεζικού και κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου προσχώρησε στο κίνημα της «Εθνικής Άμυνας». Πολέμησε στο πλευρό των αγγλο-γαλλικών στρατευμάτων της Αντάντ στο Μακεδονικό Μέτωπο από το Σεπτέμβριο του 1916 έως τον Οκτώβριο του 1918 και στη συνέχεια στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στη μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία – Βεσσαραβία). Από τον Ιούλιο του 1919  συμμετείχε στη Μικρασιατική εκστρατεία. Δεκαπέντε ημέρες μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1^ης Νοεμβρίου 1920 ανακλήθηκε από την κυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη στην Ελλάδα. Ως βενιζελικός αξιωματικός πιθανόν να είχε τεθεί σε διαθεσιμότητα είτε αυτεπάγγελτα είτε με αίτησή του. Από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο του 1921 ξαναβρέθηκε στο μέτωπο της Μ. Ασίας και πολέμησε με το 12^ο Σύνταγμα Πεζικού ως διοικητής λόχου στις επιθετικές επιχειρήσεις στο Σαγγάριο ποταμό. Εγκατέλειψε το μέτωπο μετά από βαρύ τραυματισμό του. Μέχρι το 1929 υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις και στη συνέχεια φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου τη ς Αθήνας και στη συνέχεια των Παρισίων.

Με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη συμμετείχε στο κίνημα 1ης Μαρτίου 1935, ως κύριο μέλος της μυστικής επαναστατικής «Ελληνικής Στρατιωτικής Οργάνωσης», με συνέπεια, μετά την αποτυχία του κινήματος, να συλληφθεί και να καταδικαστεί επί εσχάτη προδοσία από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών σε ισόβια με συνεπαγόμενη την ποινή της στρατιωτικής καθαίρεσης, σε απλό στρατιώτη, που πραγματοποιήθηκε δημόσια στις 2 Απριλίου 1935 στους τότε στρατώνες πεζικού (σημερινό πάρκο Ελευθερίας). 

Καθαίρεση των αξιωματικών - κινηματιών της 1ης Μαρτίου 1935

Αρχείο ΕΛΙΑ - Φωτογράφοι: Τσακιράκης Βασίλης και Αλέξανδρος 

Μετά την Παλινόρθωση, του δόθηκε χάρη από το βασιλιά Γεώργιο Β΄: η ποινή του διακόπηκε δεν έγινε όμως επαναφορά του στο στράτευμα. Από το 1940 μέχρι το 1941 υπηρέτησε στη Λεγεώνα των Ξένων στη Λιβύη και στην Ερυθραία. Αφού του δόθηκε αμνηστία από το βασιλιά, ανακλήθηκε στον ελληνικό στρατό το 1942 με τον τελευταίο βαθμό που κατείχε, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του Ιερού Λόχου της Μέσης Ανατολής κατά την περίοδο 1942 - 1945 στις επιχειρήσεις της Λιβύης, της Τύνιδας και της Δωδεκανήσου. Με το τέλος του πολέμου ανέλαβε στρατιωτικός Διοικητής Αρχιπελάγους και κατά τη διάρκεια 1945-1947 Αρχηγός της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής στα Δωδεκάνησα. 

Ο Χριστόδουλος Τσιγάντες σε επιχείρηση του Ιερού Λόχου στην Αφρική

Αποστρατεύθηκε με αίτησή του το Μάιο του 1948 με το βαθμό του υποστρατήγου. Τιμήθηκε με πολλά ελληνικά και συμμαχικά παράσημα. Μετά την αποστράτευσή του εργάστηκε ως σχολιαστής διαφόρων εφημερίδων και ως  Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Το 1970 με μέριμνα της ελληνικής κυβέρνησης μεταφέρθηκε βαριά άρρωστος στο Λονδίνο, όπου και απεβίωσε στις 12 Οκτωβρίου.  Η σορός του αποτεφρώθηκε στο Λονδίνο. Η τέφρα του τοποθετήθηκε αρχικά στο Α΄ Νεκροταφείο στον οικογενειακό τάφο του αδελφού του Γιάννη Τσιγάντε. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1981, ημέρα κατά την οποία έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των πεσόντων του Ιερού Λόχου, η τεφροδόχος του Χριστόδουλου Τσιγάντε τοποθετήθηκε στη βάση του Μνημείου.

ΠΗΓΕΣ

Φωτόπουλος, Χ., Υποστράτηγος Χριστόδουλος Τσιγάντες 1897 – 1970, Στρατιωτική Επιθεώρηση (ένθετο) Σεπτ. – Οκτ. 2002, Γενικό Επιτελείο Στρατού 7^ο Ε.Γ./5 

Παυλόπουλος, Δ., Το Πεδίον του Άρεως (Επτά Ημέρες, Η Καθημερινή, 23/2/2003. "Η Κυψέλη")
Φωτογραφία: Άννα Σαλαβέρη (22 - 03 -2015)

Επιστροφή στα μνημεία/κτίσματα    -----------   Επιστροφή στην ιστορία του Πεδίου Άρεως