Μνημείο πεσόντων Ιερού Λόχου

Κύριο μέλημα των Ελλήνων μετά την Επανάσταση του 1821 ήταν να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους προς τους Αγωνιστές.  Το 1829 με το Η΄ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης αποφασίστηκε η ίδρυση Πανελληνίου Ηρώου και μνημείων για τους Φιλέλληλες. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για την ανέγερση των νεοελληνικών «τροπαίων», ο οποίος αρχικά συνάντησε αρκετά εμπόδια λόγω της αρνητικής στάσης της Αντιβασιλείας απέναντι στους Αγωνιστές και των εθνικών προβλημάτων επί Όθωνα. Το πρώτο μνημείο τέτοιου είδους στη νεότερη Αθήνα είναι ένα Ηρώο, το Κενοτάφιο των Ιερολοχιτών, που αναγέρθηκε το 1843, με ιδιωτική πρωτοβουλία, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη, προς τιμή των ιερολοχιτών που έπεσαν στο Δραγατσάνι. Πρόκειται για μια στήλη – πεσσό, που επιστέφεται από μία περικεφαλαία. Ο τύπος του μνημείου ανάγεται στα αρχαία ελληνικά πρότυπα και συναντάται συχνά στην Ευρώπη το 18^ο αιώνα. Η αρχική του θέση ήταν στο Πανεπιστήμιο αλλά το 1885 μεταφέρθηκε στο Πεδίον του Άρεως,  στον περίβολο του ναού των Ταξιαρχών. 

Στην πρόσοψη της στήλης έχει χαραχθεί η επιγραφή: «ΣΟΥΤΣΟΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΑΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΕΝ ΤΩ ΙΕΡΩ ΛΟΧΩ ΚΑΛΩΣ ΚΑΤΑ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΟΥ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΧΑΙΡΕΤΕ». Στην πίσω πλευρά της στήλης υπάρχει ανάγλυφη η νεκροκεφαλή του Ιερού Λόχου με δυο οστά χιαστί και από κάτω η επιγραφή: «ΤΩΙ ΙΕΡΩΙ ΛΟΧΩΙ ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΙΣ ΔΗΜΗΤΡΙΩΙ ΣΟΥΤΣΩΙ ΤΩΙ ΒΥΖΑΝΤΙΩΙ ΚΑΙ ΣΠΥΡΙΔΩΝΙ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΤΩΙ ΙΘΑΚΗΣΙΩΙ ΓΕΝΝΑΙΩΣ ΕΝ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΩΙ ΤΗΣ ΔΑΚΙΑΣ ΥΠΕΡ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΓΩΝΙΣΑΜΕΝΟΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΤΣΟΣ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΟΠΩΣ Η ΠΑΤΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΦΙΛΑ ΜΕΝ ΟΣΤΑ ΘΑΛΠΗΙ ΚΑΛΟΝ Δ' ΗΡΩΙΟΝ ΤΟΙΣ ΕΛΛΗΣΙ ΕΠΙΔΕΙΚΝΥΗΙ Η μάχη εγένετο εν έτει αωκα΄ Ίδρυται δε το σήμα αωμγ΄».

Ένας μαρμάρινος χαμηλός βωμός (0,48μ. x 1,00μ x 68,5μ) που βρίσκεται στη βάση της στήλης τοποθετήθηκε αργότερα. Επάνω υπάρχει ανάγλυφο μπρούτζινο μετάλλιο με τη σπάθη του Ιερού λόχου και την επιγραφή: «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Στη συνέχεια αναγράφεται: «Ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΤΟΥ 1942 ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ ΤΟΥ 1821». 

Ο Σταμάτης Κλεάνθης, αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και επιχειρηματίας, με σχέδια του οποίου αναγέρθηκε το μνημείο, γεννήθηκε στο Βελβεντό Κοζάνης το έτος 1802 και πέθανε στην Αθήνα το 1862. Στα εφηβικά του χρόνια εγκατέλειψε το Βελβεντό και πήγε στο Βουκουρέστι, όπου  συνέχισε τις σπουδές στην Ελληνική Σχολή, δίπλα στον Ηπειρώτη λόγιο Νεόφυτο Δούκα.  Το Μάρτιο του 1821 άφησε το Βουκουρέστι και εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Στη μάχη του Δραγατσανίου ο Κλεάνθης πιάστηκε αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στην Πόλη για να θανατωθεί. Κατάφερε όμως να δραπετεύσει, να πάει στη Βιέννη και από εκεί στη Λειψία, όπου γράφτηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή. Συνέχισε τις σπουδές του στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Βερολίνου.

Τον Νοέμβριο του 1831 οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Eduard Schaubert, μαθητές του σημαντικότερου ίσως Γερμανού νεοκλασικού αρχιτέκτονα Karl Friedrich Schinkel, εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Ασχολήθηκαν με τη  συστηματική τοπογράφηση της πόλης και στη συνέχεια συνέταξαν την πολεοδομική τους πρόταση, εν όψει της πιθανής εγκατάστασης εκεί της πρωτεύουσας του κράτους. Το σχέδιό τους υποβλήθηκε το  Δεκέμβριο του 1832 και στις 29 Ιουνίου 1833 εγκρίθηκε από την Αντιβασιλεία, αλλά λόγω πολλών αντιδράσεων δεν εφαρμόστηκε. 
ΠΗΓΕΣ
Μαρκάτου, Δ., «Υπαίθρια Γλυπτά 1843 - 1940», (Επτά Ημέρες, Η Καθημερινή, 25/10/1998. «Υπαίθρια Γλυπτική της Αθήνας»)

Καλλιβρετάκης, Λ., Η Αθήνα τον 19ο αιώνα: Από επαρχιακή πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρωτεύουσα του Ελληνικού Βασιλείου (Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών – ηλεκτρονική έκδοση ΕΙΕ)
Φωτογραφίες: Άννα Σαλαβέρη (22 - 03 - 2015), Χλόη Παρέ - Αναστασιάδου (29 - 03 - 2015)

Επιστροφή στα μνημεία/κτίσματα    -----------   Επιστροφή στην ιστορία του Πεδίου Άρεως